Niewypłacone pracownikowi wynagrodzenie za pracę nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.
W sprawie Witolda W, który odwoływał się od dwóch decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Ł., w sprawie o wysokość składek dokonał się przełom w dotychczas niejednolitej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego. W pierwszej decyzji - z dnia 10 lutego 2006 r. - organ rentowy stwierdził, że miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wnioskodawcy z tytułu jego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w Spółdzielni Rękodzieło Artystyczne w likwidacji w Ł. w charakterze likwidatora, w okresie od stycznia 1999 r. do grudnia 2005 r., wyniosła „0". Drugą decyzją - z dnia 16 listopada 2006 r. - pozwany zmienił tę decyzję, wskazując iż miesięczna podstawa wymiaru składek wynosiła w sierpniu i we wrześniu 1999 r. - po wypłacie zaległego wynagrodzenia - 4.677 zł i 6.378 zł. Obie decyzje organu rentowego poprzedził wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. z dnia 13 października 2005 r., VIII U 3238/04, zmieniający decyzję pozwanego organu rentowego i ustalający, że wnioskodawca podlegał od 1 stycznia 1999 r. ubezpieczeniu społecznemu jako pracownik wymienionej Spółdzielni. W końcu sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który w składzie siedmiu sędziów w dniu 10 września 2009 r. stwierdził, że dopiero z chwilą wypłacenia należnego (przysługującego) wynagrodzenia (a więc otrzymania lub pozostawienia do dyspozycji pracownika w roku kalendarzowym pieniędzy i wartości pieniężnych), powstaje obowiązek opłacenia składek. Przy braku wypłaty wynagrodzenia nie ustala się podstawy wymiaru składki, a więc nie pojawia się pojęcie „składki należnej". Potwierdza to regulacja zawarta w art. 40 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 pkt 4 ustawy systemowej, według której na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości należnych - w przypadku ubezpieczonych niebędących płatnikami - składek na ubezpieczenie emerytalne. Tak więc nie wypłacenie co miesiąc pracownikowi wynagrodzenia (pomijając że jest to wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny) powoduje, że faktycznie nieopłacone - nieodprowadzone - w związku z tym od niego składki – nie są należne, jeżeli natomiast ubezpieczony (niebędący płatnikiem składek) w ciągu 3 miesięcy od upływu terminu opłacenia składki, stwierdzi, że składka nie została opłacona, może zwrócić się do Zakładu o udzielenie informacji, czy Zakład podjął działania zmierzające do jej ściągnięcia (art. 40 ust. 1a ustawy).
Sygn. akt I UZP 5/09 - pełna uchwała